W niniejszym dziale znajdziesz niezależną ocenę firm i produktów opracowaną przez brytyjską organizację konsumencką ECRA - The Ethical Consumer Research Association (www.ethicalconsumer.org). Każda grupa produktów jest scharakteryzowana za pomocą tabeli, która pozwala prześledzić kryteria ich oceny. Uważne przestudiowanie podanych informacji ułatwi wyrobienie sobie poglądu odnośnie wyboru towaru, a tym samym - firmy, której chcesz oddać swoje pieniądze.
Tabele pokazują oceny wynikające z analizy działalności firm:
-
kwadrat – ocena najwyższa oznacza, że nie znaleziono żadnych negatywnych aspektów działalności firmy w danej kategorii;
-
trójkat – ocena średnia oznacza, że stwierdzono pewne zaangażowanie firmy w ocenianym obszarze działalności;
-
kółko – ocena najniższa (negatywna) oznacza, że stwierdzono znaczne zaangażowanie w poddaną ocenie dziedzinę działalności.
KRYTERIA OCENYWszystkie tabele podzielone są na cztery pionowe kolumny: środowisko, ludzie, zwierzęta, inne. Każda z nich zawiera bardziej szczegółowe podkategorie.
Kolumna "Środowisko"
Zanieczyszczenie wpływa na zdrowie ludzi, zwierząt i stan otoczenia. Efekty skażenia środowiska są długotrwałe i mogą się ujawnić długo po usunięciu przyczyn. Ponieważ jego konsekwencje są nieprzewidywalne, często bywają ignorowane. Każdy z nas jest narażony na wpływy środowiska, dlatego uzasadnione jest kierowanie się stopniem uciążliwości ekologicznej producentów kupowanych przez nas towarów. Presja konsumentów może oddziaływać jako dodatkowy bodziec, skłaniający przedsiębiorstwa do poważnego traktowania ochrony środowiska w procesach produkcyjnych. Odpowiedzialne przedsiębiorstwo minimalizuje możliwość wystąpienia zagrożeń ekologicznych, przestrzegając obowiązujących przepisów i ograniczając stosowanie technologii i substancji niebezpiecznych dla środowiska. W nowoczesnych firmach całkowicie zamyka się też obieg materii w cyklu produkcyjnym, co dotyczy zarówno technologii (np. zamknięty obieg wody wewnątrz zakładu), jak i samych produktów (łatwość ich ponownego wykorzystania). Pełne kółko oznacza, że firma została oceniona negatywnie z powodu znacznego zanieczyszczania powietrza, wody lub gleby. Trójkąt oznacza, że firma wprowadziła do środowiska stosunkowo mało zanieczyszczeń i uzyskała ocenę średnią.
Energia atomowa
-
umożliwia produkcję broni jądrowej;
-
pozostawia odpady radioaktywne.
Odpady te są niebezpieczne, gdyż także mogą być wykorzystane do produkcji broni masowej zagłady. Są również długowieczne: pozostają radioaktywne przez dziesiątki tysięcy lat! Przedstawiciele przemysłu jądrowego uważają, że dopóki elektrownie atomowe nie przyczyniają się do produkcji gazów cieplarnianych, powinny być traktowane jako proekologiczne źródła energii, sprzyjające globalnej ochronie klimatu. Ekolodzy preferują jednak inne - bezpieczniejsze i czystsze, jak wiatr, słońce, fale morskie. Część producentów energii jądrowej wytwarza również towary przemysłowe dostępne na rynku. Oznaczono je w tabeli kółkiem, które wskazuje, że firma może się też zajmować projektowaniem, budową lub prowadzeniem elektrowni atomowych, handlem odpadami radioaktywnymi, wydobyciem lub przeróbką uranu. Trójką oznacza, że firma zajmuje się technologiami wspomagającymi produkcję energii atomowej (np. urządzenia pomiarowe dla elektrowni).
Pozostałe
Oceniono tutaj wiele rodzajów różnych szkodliwych oddziaływań na środowisko, których nie omówiono w poprzednich kategoriach. Kółko wskazuje firmy, które zostały skrytykowane za:
-
produkcję wyrobów szczególnie ucią-żliwych dla środowiska, jak PCV, pestycydy czy substancje chemiczne powodujące dziurę ozonową;
-
działania przeciwstawiające się wysiłkom zmierzającym do poprawy stanu środowiska naturalnego; – zaangażowanie w działania niszczące naturalne ekosystemy;
-
inne działania antyekologiczne.
Trójkąt wskazuje relatywnie mniejszy stopień zaangażowania w przedsięwzięcia szkodliwe dla środowiska. Ta kategoria może być mylona z kategorią „Zanieczyszczenie”, gdyż obie dotyczą produkcji szkodliwych substancji chemicznych, jednak w tej drugiej chodzi o firmy, które emitują zanieczyszczenia chemiczne jako efekt uboczny produkcji lub na skutek wypadków przemysłowych, natomiast w kategorii „Pozostałe” oceniono przedsiębiorstwa, które wytwarzają szkodliwe substancje jako towar handlowy nieekologiczny ze względu na swoje właściwości (np. PCV).
Kolumna "Zwierzęta"
Eksperymenty na zwierzętach Pod koniec XX wieku wykorzystywano do eksperymentów w skali całego świata - ponad 100 milionów zwierząt. Większość testów wykonuje się na myszach, szczurach, świnkach morskich, ptakach, rybach i królikach, a także na psach i kotach. Zwierzęta wykorzystuje się do testowania np. szminek czy szamponów, ale przede wszystkim - nowych leków. Służą również do prowadzenia badań nad pestycydami i innymi agresywnymi środkami chemicznymi, dodatkami do żywności, bronią oraz do eksperyment ów psychologicznych. Wszystkie nowe substancje chemiczne, stosowane w medycynie, gospodarstwie domowym, w środkach ochrony roślin i różnych gałęziach przemysłu, muszą być sprawdzone pod kątem bezpieczeństwa nabywców. Testy mają określić możliwość wystąpienia podrażnień oraz stopień ich toksyczności dla ludzi, którzy mają z nimi styczność podczas produkcji, użytkowania lub transportu.Testowanie substancji chemicznych na zwierzętach powoduje ich cierpienie i śmierć. Tymczasem istnieją metody alternatywne: testy na sztucznie hodowanych kulturach komórkowych lub tkankach (np. fragmentach skóry), symulacje komputerowe czy badania kliniczne. Niestety, uznanie tych metod jest utrudniane i hamowane przez urzędników oraz niechętne zmianom lobby przemysłowe. Odpowiedzialne firmy powinny działać dwutorowo:
- inwestować w rozwój alternatywnych metod testowania swoich produktów i starać się o ich oficjalne uznanie;
- odłożyć poszukiwania nowych substancji, wymagających testów i używać tysięcy już istniejących i sprawdzonych, do czasu oficjalnego zatwierdzenia nowych metod testowania.
Kółko wskazuje firmy, które testują na zwierzętach swoje produkty niezwiązane z medycyną (jak kosmetyki i artykuły użytku domowego) lub firmy, które takie produkty sprzedają. Trójkąt wskazuje przedsiębiorstwa, które testuj ą lub sprzedają testowane na zwierzętach leki.
Tucz przemysłowy
Kółko oznacza firmę, która:
- hoduje przemysłowo zwierzęta mięsne, futerkowe, drób (kurczaki i jaja) oraz ryby;
- produkuje lub zaopatruje farmy przemysłowe w sprzęt do intensywnego tuczu (klatki, nożyce do przycinania dziobów, kraty itp.);
- sprzedaje albo przetwarza mięso, drób i futra pochodzące z produkcji intensywnej.
Trójkąt wskazuje firmy mniej zaangażowane w intensywną produkcję zwierzęcą.
Prawa zwierząt
Istnieją dwie grupy organizacji zabiegających o ochronę zwierząt: pierwsza działa na rzecz dobrego traktowania zwierząt, druga walczy o ich prawa, z których najważniejsze jest prawo do życia. Ta kategoria pozwala wyodrębnić firmy, które przyczyniają się do uśmiercania zwierząt lub wykorzystywania produktów pochodzenia zwierzęcego.Kółko oznacza, że firma:
- produkuje mięso, drób albo ryby w sposób ekstensywny (nieprzemysłowy);
- jest właścicielem rzeźni lub użytkownikiem produktów pochodzących z rzeźni, jak żelatyna, kości, rogi lub skóry.
Trójkąt wskazuje:
- dostawców karmy dla zwierząt;
- sprzedawców lub przetwórców mięsa, drobiu lub ryb pochodzących z hodowli ekstensywnej;
- podmioty związane z innymi branżami eksploatującymi zwierzęta (ogrodami zoologicznymi, cyrkami itp.).
Kolumna "Ludzie"
Reżimy
Pierwsze doniesienia o firmach prowadzących interesy w państwach totalitarnych pochodzą z czasów apartheidu w Republice Południowej Afryki. Niestety, wiele korporacji międzynarodowych nadal działa w krajach, w których dyskryminacja religijna, represje polityczne, tortury czy pozasądowe kary śmierci są na porządku dziennym. Państwa niedemokratyczne, w niewielkim stopniu dbające o swych obywateli i środowisko, przyciągają zagranicznych inwestor ów niskimi kosztami produkcji. Pozwala to zwiększyć rentowność firmy, ale jednocześnie wiąże się z łamaniem praw człowieka, praw pracowniczych, niszczeniem środowiska naturalnego. Płacone podatki wspomagają politykę reżimów i umacniają pozycję dyktatorów. Ta kolumna tabeli może budzić kontrowersje, częściowo dlatego, że nie uwzględniono tu oceny wielu niepopularnych rządów oraz dlatego, że - według opinii wielu osób - wolny rynek i inwestycje zagraniczne sprzyjają demokratyzacji i cywilizowaniu reżimów politycznych, zaś zachodnia ekspansja, niosąc ze sobą nowe technologie, przyczynia się do wyrównywania poziomu rozwoju państw biednych i bogatych. Firmy oceniono w następujący sposób: Trójkąt – do 5 punktów (włącznie), kółko – powyżej 5 punktów. Nalicza się je za inwestycje w krajach niedemokratycznych, według zasady:
- dwa punkty za inwestycje w krajach, gdzie prawa człowieka są szczególnie łamane: Algieria, Birma, Chiny, Indonezja, Irak, Kolumbia, Korea Północna, Libia, Syria;
- jeden punkt za inwestycje w krajach, gdzie prawa człowieka są łamane w nieco mniejszym stopniu: Afganistan, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Białoruś, Brazylia, Egipt, Filipiny, Gwatemala, Iran, Kambodża, Katar, Kenia, Kuba, Kuwejt, Liberia, Meksyk, Nigeria, Pakistan, Peru, Republika Dominikany, Salwador, Sri Lanka, Sudan, Tadżykistan, Tunezja, Turcja, Wenezuela.
- firma nie otrzymuje żadnego punktu, gdy wyprodukowane w tych krajach towary należą do kategorii Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade).
Prawa pracownicze
Kółko lub trójkąt wskazuje firmy łamiące prawa pracowników, np. poprzez zastraszanie przez zwierzchników, wykorzystywanie pracy dzieci, pracy przymusowej lub niewolniczej, płace poniżej progu umożliwiającego utrzymanie się, wydłużanie 48-godzinnego tygodnia pracy, wymuszanie nadgodzin (często bez zapłaty), łamanie prawa do stowarzyszania się w związkach zawodowych, dyskryminację ze względu na rasę, płeć, wyznanie lub religię, niezapewnienie odpowiednich warunków i bezpieczeństwa pracy.
Nieodpowiedzialny marketing
Ludzie korzystający z dobrodziejstw gospodarki wolnorynkowej nauczyli się języka reklam, który podkreśla zalety i ukrywa wady promowanych produktów. W tym świetle uznanie reklamy za nieprawdziwą, nieodpowiedzialną jest trudne i nasuwa wiele wątpliwości. Jako czytelne i uczciwe kryterium oceny przyjęto więc fakt, czy działania marketingowe pociągają za sobą bezpośrednie skutki zdrowotne. Dzięki temu można ocenić je pozytywnie lub negatywnie. Reklamowanie jako zdrowych czterech rodzajów produktów: mleka w proszku (ze względu na zachęcanie do rezygnacji z najkorzystniejszego dla dziecka karmienia piersią), medykamentów, tytoniu i pestycydów, jest ednoznacznie uznane za nieodpowiedzialny marketing i uzyskuje ocenę negatywną, którą wskazuje kółko . Trójkąt wskazuje producentów, którzy reklamując swoje towary, promują inne zachowania szkodliwe dla zdrowia.
Zbrojenia
Kółko wskazuje firmy zaangażowane w produkcję lub dostawy broni konwencjonalnej lub jądrowej, w tym: statków, czołgów, pojazd ów opancerzonych, samolotów, części składowych uzbrojenia, systemów łączności i naprowadzania, rakiet, paliwa, systemów komputerowych oraz komunikacyjnych. Trójkąt wskazuje producentów i dostawców zaopatrujących wojsko w inne towary (poza żywnością).
Kolumna "Inne"
Inżynieria genetyczna
Kółko wskazuje firmy zaangażowane w:
- modyfikacje genetyczne roślin i zwierząt;
- patentowanie nowych odmian zmodyfikowanych genetycznie;
- badania naukowe prowadzące do modyfikacji genetycznych roślin i zwierząt.
Trójkąt wskazuje:
- wytwórców lub sprzedawców produktów zawierających organizmy modyfikowane genetycznie (GMO);
- wytwórców lub sprzedawców, którzy zabiegają o wprowadzenie do swojej oferty GMO lub nie mają jasno sprecyzowanej polityki w dziedzinie inżynierii genetycznej;
- podmioty wyrażające publicznie swoje poparcie dla inżynierii genetycznej;
- podmioty zajmujące się rozwojem i marketingiem badań nad modyfikacjami genetycznymi.