Zakres tej ochrony określa ustawa. W przypadku ochronny konsumentów mamy do czynienia nie tyle z jedną ustawą co z rozproszonym systemem aktów rangi ustawowej, które łącznie określają zakres ochrony konstytucyjnej.
Odpowiedzialność za produkt
Z punktu widzenia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów najistotniejsze znaczenia mają przepisy o tzw. odpowiedzialności za produkt o cechach niebezpiecznych. W obowiązującym prawie polskim są możliwe dwie drogi dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu szkody spowodowanej przez "produkt niebezpieczny". Pierwsza droga polega na wykorzystaniu ogólnego cywilnego roszczenia odszkodowawczego (art. 415 KC). Druga to skorzystanie ze specjalnie wprowadzonych dla celów ochrony konsumentów do Kodeksu Cywilnego przepisów o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną produktem niebezpiecznym. Artykuł 415, stanowiący ogólną podstawę cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej, jest nad wyraz precyzyjny. Stanowi on, iż "kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia". Podstawowymi przesłankami przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej, a więc w praktyce zasądzenia odszkodowania, są: 1) szkoda, 2) zawinione działania bądź zaniechanie jakiejś osoby, 3) związek przyczynowy między działaniem bądź zaniechaniem tej osoby a faktem wystąpienia szkody.
W wyniku nowelizacji Kodeksu Cywilnego, dokonanej w dniu 2 marca 2000r. wprowadzono do KC obszerny "Tytuł VI. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny". Tytuł ten zawiera 11 artykułów, kompleksowo regulujących ten kwalifikowany, tzw. konsumencki typ odpowiedzialności. Zgodnie z Tytułem VI KC, kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną. Niebezpiecznym jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest niebezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia jej do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktów. Każda osoba, która doznała szkody, spowodowanej przez produkt niebezpieczny, może więc wnieść do sądu cywilnego powództwo o odszkodowanie. Bardziej szczegółowe informacje, dotyczące zakresu odpowiedzialności przedsiębiorcy, sposobu udowodnienia szkody, sposobu kwalifikowania produktu jako produktu niebezpiecznego zawarte są w Kodeksie Postępowania Cywilnego oraz w bardzo obszernym orzecznictwie i literaturze prawniczej.
Bezpieczeństwo produktu
Bezpieczeństwo produktu jako jedno z podstawowych praw konsumenta nie jest prawem roszczeniowym; nie daje się bowiem wyegzekwować przez indywidualnego konsumenta drogą bezpośredniego roszczenia skierowanego do kogokolwiek, chyba że chodzi o roszczenie odszkodowawcze z tytułu szkody powstałej na skutek braku wymaganego bezpieczeństwa. "Bezpieczeństwo produktu" jest natomiast konsekwencją wielu działań o organizacyjnym i prawnym charakterze, będącej konsekwencją polityki gospodarczej. Konsekwencją tej polityki a wraz za nią regulacji prawnych, jest to, jakie produkty, o jakim poziomie bezpieczeństwa w ogóle znajdują się na rynku. Jest to więc przede wszystkim działanie prewencyjne i kontrolujące.
W systemie prawa europejskiego zapewnienie bezpieczeństwa produktów co do zasady należy do państw członkowskich. System prewencyjnego oddziaływania na cechy towarów w obrocie, tak aby odpowiadały standardom bezpieczeństwa, znajduje się w Polsce w obliczu reformy związanej z dostosowaniem prawa polskiego do acquis communautaire Wspólnoty Europejskiej. Obecnie polskie prawo w tym zakresie nie w pełni jest dostosowane do prawa Unii. Obowiązująca od 1994r. ustawa o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz. 250 z późn. zm.), przewiduje w art. 13, że wyroby (usługi) krajowe i importowane mogące stwarzać zagrożenie zdrowia i środowiska lub służące ratowaniu życia podlegają obowiązkowi certyfikacji, której celem jest uzyskanie znaku bezpieczeństwa i prawa oznaczania tym znakiem. Alternatywą (wprowadzoną pod wpływem prawa wspólnotowego) jest wystawiana przez producenta na jego odpowiedzialność deklaracja zgodności. Wyraz wyrobów objętych obowiązkową certyfikacją (tzw. deklaracjami zgodności) określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Obecnie obowiązuje w tym zakresie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 marca 2000r. (Dz.U. Nr 17, poz. 219).
System ten jest uzupełniony o ustawę o systemie zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw a także ustawę o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Zwłaszcza ta druga ustawa ma znaczenie dla konsumentów. Zawarta jest tu bowiem ogólna definicja standardu bezpieczeństwa (art.4), odwołująca się do kryteriów i ocen właściwych dla konsumenta. Produktem bezpiecznym jest bowiem - w myśl powołanego przepisu - "produkt, który w zwykłych lub innych, dających się rozsądnie przewidzieć warunkach jego używania, włączając czas korzystania z produktu, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony bezpieczeństwa, życia i zdrowia ludzkiego."
Ochrona konsumenta przed informacją naruszającą jego prywatność
Informacja handlowa (w postaci druków ulotnych, folderów i innych materiałów reklamowych) może naruszać prawo do prywatności. Osoba fizyczna, występująca w tym wypadku jako konsument, ma prawo do ochrony przed narzucaniem jej roli biernego uczestnika rynku. Aby działanie przedsiębiorcy, który kieruje do konsumenta informacje reklamowe było bezprawne, wystarczy wyraźny sprzeciw, skierowany do przedsiębiorcy w taki sposób, aby mógł się z nim zapoznać. Na przykład, jeżeli konsument jest zarzucany niechcianymi materiałami reklamowymi (bez podania indywidualnego adresu) - wystarczy informacja wywieszona na drzwiach, na skrzynce pocztowej lub zastrzeżenie zgłoszone na poczcie, w przypadku gdy druki te są rozpowszechniane za pośrednictwem poczty. Zgodnie z Pismem Zastępcy Dyrektora Generalnego Poczty z dnia 22 stycznia 1999 r., poczta nie będzie dostarczała druków bezadresowych, gdy zainteresowany zgłosi pisemny wniosek.
W przypadku, gdy chodzi o korespondencję zaadresowaną imiennie, konieczne jest zawiadomienie nadawcy tej korespondencji. Pomimo braku adresu zwrotnego wystarczy zawiadomienie podmiotu, którego działalność gospodarczą obejmuje informacja, której sobie nie życzymy, i to nawet w wypadku, gdy zlecił on dystrybucję specjalnej firmie lub osobie. Na przykład, gdy mamy do czynienia z reklamówkami hipermarketu TESCO, przygotowanymi i rozprowadzanymi przez inną firmę, to wystarczy zawiadomienie hipermarketu.
W tego typu przypadkach można także zwrócić się do Stowarzyszenia Sprzedawców Bezpośrednich o umieszczenie naszych danych na tzw. liście Robinsona. Stowarzyszenie prowadzi listę Robinsona od 1996r. Zgłoszenie do Stowarzyszenie spowoduje skreślenie naszego adresu z baz danych, którymi ono dysponuje. Działalność tego Stowarzyszenie nie jest oparte na prawnym obowiązku i zmierza do upowszechnienia dobrych obyczajów w zakresie handlu i reklamy.
Wiecej: www.masterplan.com.pl/publikacje/140_robinson.php
Kontynuowanie praktyk informacyjnych w wbrew woli adresata, po dokonaniu zastrzeżenia o ich niepożądanym charakterze, powoduje, że będzie to działanie bezprawne, powoduje więc bezprawne naruszenie prywatności konsumenta, a więc jest zakazane.
W takiej sytuacji konsument może wystąpić z pozwem do sądu powszechnego o naruszenie jego dóbr osobistych (prawo do prywatności jest jednym z dóbr osobistych) w oparciu o art. 24 Kodeksu cywilnego. W pozwie można zgłosić następujące żądania:
- usunięcia skutków naruszenia;
- złożenia przez sprawcę szkody stosownego oświadczenia, np. o intencji nienaruszania tych dóbr w przyszłości;
- zaprzestania dalszych naruszeń.
Art. 24 Kc przewiduje przy naruszeniu każdego dobra osobistego (a więc także i naruszenia prywatności w wyniku niedozwolonych praktyk handlowych) przyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także zapłatę nawiązki na wskazany cel społeczny. W wypadku naruszenia prywatności, gdzie z reguły nie dochodzi do wyrządzenia szkody majątkowej, ten rodzaj sankcji może być bardzo przydatny.
Niezależnie od powództwa wytoczonego przez samego konsumenta możliwe jest także, jak to już wyżej wskazano, wytoczenie powództwa przez organizację konsumencką na podstawie art. 61 § 3 Kpc.
Ochrona konsumenta przed uciążliwą reklamą
Ochronie konsumenta służą nie tylko przepisy Kodeksu cywilnego, ale także przepisy o nieuczciwej konkurencji, a dokładniej przepisy o niedozwolonej reklamie, zwłaszcza w postaci reklamy uciążliwej. Ogólnie rzecz biorąc, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazana jest (jako stanowiąca czyn nieuczciwej konkurencji) "reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka". W szczególności czynem nieuczciwej konkurencji jest "reklama stanowiąca istotną ingerencję w sferę prywatności, zwłaszcza przez nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie towarów nie zamówionych, nadużywanie technicznych środków przekazu."
Uciążliwa reklama stanowiąca czyn nieuczciwej konkurencji pociąga za sobą sankcje określone w art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Problem polega na tym, że prawo wystąpienia z pozwem przysługuje nie konsumentowi, który narażony jest na nieuczciwą reklamę, ale przedsiębiorcy, którego interes jest zagrożony lub naruszony. Przedsiębiorca ten może żądać: 1) zaniechania niedozwolonych działań, 2) usunięcia ich skutków, 3) złożenia odpowiedniego oświadczenia, 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, 5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych, 6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub dziedzictwa narodowego - w przypadku gdy czyn nieuczciwej reklamy był zawiniony.
Zakaz informacji wprowadzającej w błąd
Jak twierdzi prof. Ewa Łętowska emitowanie i rozpowszechnianie informacji mogących wprowadzić w błąd jest naganne, ponieważ zaciemnia orientację na rynku, powodując, że konsumenci podejmują fałszywe, nie chciane decyzje o uczestnictwie w transakcjach. Wprowadzanie w błąd, jako uniemożliwiające lub ograniczające swobodę oceny, powzięcia i wyrażenia decyzji przez konsumenta, jest naruszeniem jego prawa do informacji (E. Łętowska: Praw umów konsumenckich, C.H. Beck 2002).
Prawo polskie zawiera bardzo wiele bezwzględnych i względnych zakazów reklamy. Poniżej omówione są tylko te, które zostały zakazane jako godzące w swobodę oceny i wyboru konsumenta.
W prawie polskim obowiązuje ogólny zakaz reklamy wprowadzającej w błąd. Oznacza to zakaz reklamy, która przez wprowadzenie w błąd może wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi.
Jedną z odmian reklamy wprowadzającej w błąd jest reklama nierzeczowa. Jej cechą charakterystyczną jest eksponowanie cech istotnych towaru, które nie powinny ważyć na jego ocenie i decyzji o zakupie, oraz odwoływanie się do argumentów emocjonalnych. Art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji mówi tu o wywoływaniu lęku, wykorzystywaniu przesądów, lekkomyślności dzieci. W literaturze prawnej ujmuję się jako reklamę nierzeczową ujęcie szersze - wywoływanie silnych emocji, lęku, wykorzystywanie przesądów, uczuć patriotycznych, łatwowierności, zwłaszcza dzieci, motywów seksualnych, skłonności altruistycznych, informacje o przeznaczeniu dochodu na stosowne cele.
Innym rodzajem reklamy wprowadzającej w błąd jest reklama ukryta (art. 16 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy). Reklama taka zachowując pozór neutralnego przekazu o czysto informacyjnym charakterze służy kamuflażowi własnej warstwy perswazyjnej. Szczególnym rodzajem reklamy ukrytej jest reklama subliminalna - tj. reklama oddziałująca na podświadomość. Ten rodzaj reklamy jest powszechnie zakazany, w tym także w Polsce. W tym przypadku adresat reklamy nie jest świadomy jej działania. Tego rodzaju reklama jest drastycznym naruszeniem sfery prywatności i dlatego właśnie można mówić o jej niedopuszczalności z punktu widzenia interesów konsumenta.
W przepisach "prawa żywnościowego" sformułowany jest z kolei zakaz wprowadzającego w błąd znakowania środków spożywczych. Ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001r. (Dz.U. z 2001r., Nr 63, poz. 634) wprowadza generalne wymaganie, aby informacja o środku (używce) nie wprowadzała w błąd poprzez zamieszczenie danych co do właściwości lub wartości odżywczej sprzedawanych artykułów. Wprowadzenie w błąd może dotyczyć istoty produktu żywnościowego, mylącego określenia produktu, nierzetelnego podania składu produktu, nierzetelnego podania składu produktu, nieprawdziwej ilości na opakowaniu, przydatności i możliwości zastosowania, posiadania cech, które mają wszystkie produkty podobne, metod produkcji, pochodzenia, wartości odżywczej etc.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 15 lipca 1994r. w sprawie znakowania środków spożywczych, używek i substancji dodatkowych dozwolonych, przeznaczonych do obrotu (Dz.U. z 1996r., Nr 108, poz. 520) w dokładniejszy sposób precyzuje sposoby zakazanego wprowadzania w błąd konsumentów żywności. W tym rozporządzeniu wymienia się:
- wprowadzenie w błąd tekstem lub rysunkiem, w zakresie istoty środka spożywczego, rodzaju, właściwości, składu, ilości, pochodzenia lub metod produkcji, przypisywanych środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie posiada;
- przypisywanie środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania lub leczenia chorób albo powoływania się na takie właściwości (co nie dotyczy jednak środków dietetycznych oraz leczniczych wód mineralnych);
- określenia produktu jako "zdrowy" , "bezpieczny" itp.;
- sugerowania, że produkt posiada specjalne właściwości, podczas gdy mają je podobne środki spożywcze;
- jeśli oznakowanie zawiera inne określenia (w tym np. "wyprodukowane metodami ekologicznymi"), posiadanie tych cech musi być potwierdzone atestem.
Konsekwencje prawne naruszenia zakazów reklamy
Przedsiębiorca naruszający wyżej wymienione zakazy reklamy, która może naruszać interesy konsumenta naraża się na konsekwencje w postaci odpowiedzialności cywilnoprawnej oraz odpowiedzialności karnej. Odpowiednie sankcje zawarte są w rozdziałach trzecim i czwartym ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Uruchomienie tych sankcji nie zależy jednak od indywidualnego konsumenta. Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1-5 ww. ustawy istnieje w tym przypadku możliwość żądania: 1) zaniechania naruszeń, 2) usunięcia skutków niedozwolonych działań, 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści, 4) odszkodowania, 5) zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Pozew z w/w żądaniami może być złożony jednak nie przez samego konsumenta, ale w przypadku punktów 1-3 przez organizację konsumencką, powiatowego rzecznika konsumentów oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Reklama naruszająca przepisy o ochronie środowiska
Specyficzny charakter mają przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2001r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), które ustanawiają zakaz reklamy zawierającej treści propagujące model konsumpcji sprzeczny z zasadami ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Są to bez wątpienia przepisy prawa ochrony środowiska, ale o wyraźnie konsumenckim charakterze. Zgodnie z art. 80 ww. ustawy reklama lub inny rodzaj promocji towaru lub usługi nie powinny zawierać treści propagujących model konsumpcji sprzeczny z zasadami ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, a w szczególności wykorzystywać obrazu dzikiej przyrody do promowania produktów i usług negatywnie wpływających na środowisko przyrodnicze.
Przepis ten znajduje dodatkowe potwierdzenie w ustawie o radiofonii i telewizji, która w art. 16b ust. 3 pkt 5 zakazuje reklamy, która sprzyja zachowaniom zagrażającym zdrowiu, bezpieczeństwu lub ochronie środowiska. Za naruszenie tego zakazu grożą sankcje z art. 10 oraz 53 ustawy o radiofonii i telewizji, a mianowicie zakaz emisji wydany w drodze decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji lub kara pieniężna nałożona decyzją Przewodniczącego (Bar w: Ustawa Prawo ochrony środowiska. Komentarz, J.Jendrośka (red.) wyd. Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001, str. 344).
Wracając do art. 80 ustawy prawa ochrony środowiska trzeba wskazać, że abstrakcyjna ocena przesłanek wskazanych w tym przepisie nie jest możliwa. Odpowiedź na pytanie czy doszło do naruszenia art. 80 będzie możliwa wyłącznie w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Pomocne w ocenie tych przesłanek w przyszłości będzie orzecznictwo sądowe, którego obecnie brak. Zgodnie z art. 328 Prawa ochrony środowiska organizacje ekologiczne mogą występować do sądu z roszczeniem o zaprzestanie reklamy lub innego rodzaju promocji, jeśli naruszają one art. 80. Należy zwrócić uwagę, że prawo to przysługuje jedynie organizacji ekologicznej, a nie organizacji konsumenckiej, jak jest zazwyczaj w sprawach o ochronę interesów konsumentów.
Informacje, do których konsument ma prawo
W zakresie stosunków między przedsiębiorcami a konsumentami rzadko która powinność ciążąca na stronach przyszłej umowy jest tak powszechnie łamana jak właśnie obowiązek rzetelnego informowania konsumenta przez jego partnera. Deficyt informacji występujących po stronie konsumenta jest przejawem nierównorzędnej pozycji obu stron. Cechą charakterystyczną typowego stosunku konsumenckiego jest relacja: profesjonalista - laik i wynikający z niej brak równowagi. W tej relacji profesjonalista ma z założenia pozycję dominującą. Usunięciu tej nierównowagi służy obowiązek dostarczania konsumentowi odpowiednich informacji.
Informacje na temat żywności
W zakresie prawa polskiego oznaczenie żywności jest regulowane w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 15 lipca 1994r. (Dz.U. z 1994r. Nr 86, poz. 402). Zgodnie z tym rozporządzeniem obowiązek właściwego oznaczania (etykietowania) ciąży na producencie a także na sprzedawcy. Opakowanie musi zawierać następujące informacje:
- o naturze, przeznaczeniu i innych właściwościach produktu;
- o trwałości produktu;
- o składzie wewnętrznym zawartości;
- o pochodzeniu;
- o metodzie wytworzenia;
- o warunkach, sposobach przechowywania lub wykorzystania - w niezbędnym zakresie.
Rozporządzenie to zawiera cały szereg szczegółowych wymagań dotyczących oznaczeń. Z rozporządzenia tego wynika także, że informacja o specjalnym sposobie produkcji ("wyprodukowano metodami ekologicznymi") jest dozwolona pod warunkiem posiadania atestu. Atesty takie dla żywności ekologicznej nadają:
- Polskie Centrum Badań i Certyfikacji Biuro ds.Badań i Certyfikacji
Oddział w Pile,ul. Śniadeckich 5, 64-920 Piła - Jednostka Certyfikacji Produkcji Ekologicznej PNG w Zajączkowi,
26-065 Piekoszów - BIOEKSPERT
ul. Grójecka 109, 02-120 Warszawa, - AGRO BIO TEST Sp.
ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa, - COBICO
ul. Lekarska 1, 31-203 Kraków,
Ponadto na etykiecie certyfikowanego produktu ekologicznego powinno znaleźć się miejsce pochodzenia surowców (adres gospodarstwa/przetwórni), nr atestu i nazwa jednostki certyfikujacej.
Produkty GMO
Szczególne obowiązki w zakresie oznaczania produktów dotyczą tzw. "produktów GMO". Jako "produkt GMO" ustawa z dnia 22 czerwca 2001r. o organizmach genetycznie modyfikowanych (Dz.U. z 2001r. Nr 76, poz. 811 z późn. zm.) rozumie "GMO lub każdy wyrób składający się z GMO lub zawierający GMO lub ich fragmenty lub kombinację GMO, który jest wprowadzany do obrotu lub wywożony za granicę lub przewożony tranzytem przez terytorium Rzeczpospolitej Polskiej." GMO, czyli organizmy genetycznie zmodyfikowane zostały szczegółowo określone w art. 3 pkt 2) ww. ustawy.
Ustawa ta wprowadziła obowiązek znakowania produktów GMO, z wyjątkiem, gdy ich zawartość w produkcie nie przekracza 1% masy. Oznakowanie produktu GMO, które powinno znajdować się na etykiecie, zawierać musi następujące informacje:
- nazwę produktu GMO i nazwy zawartych w nim GMO,
- imię i nazwisko lub nazwę producenta lub importera oraz adres,
- przewidywany obszar stosowania produktu GMO: przemysł, rolnictwo, leśnictwo, powszechne użytkowanie przez konsumentów lub inne specjalistyczne zastosowanie,
- zastosowanie produktu GMO i dokładne warunki użytkowania wraz z informacją, w uzasadnionych przypadkach, o rodzaju środowiska, dla którego produkt jest odpowiedni,
szczególne wymagania dotyczące magazynowania i transportu, jeżeli zostały określone w zezwoleniu, - informacje o różnicy wartości użytkowej między produktem GMO a jego tradycyjnym odpowiednikiem,
- środki, jakie powinny być podjęte w przypadku niezamierzonego uwolnienia GMO, niezgodnego z wymaganiami dotyczącymi wprowadzenia produktu GMO do obrotu, jeżeli zostały określone w zezwoleniu,
- numer zezwolenia.
W przypadku gdy cały produkt jest genetycznie zmodyfikowany, oznakowanie powinno być uzupełnione informacją: "produkt genetycznie zmodyfikowany". Jeśli tylko niektóre składniki są genetycznie zmodyfikowane, obok nazwy składnika należy umieścić napis "genetycznie zmodyfikowany". Napis i informacja powinny być czytelne i zapisane czcionką tej samej wielkości co nazwa składnika lub produktu. Brak odpowiedniego oznaczenia produktu GMO stanowi wykroczenie i jest zagrożone karą grzywny (art. 65 ww. ustawy).
Leki i wyroby farmaceutyczne
W polskim prawie sprawy informacji o lekach reguluje zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 21 lutego 1994r. w sprawie zasad i form prowadzenia reklamy i przekazywania informacji o środkach farmaceutycznych i materiałach medycznych (M.P. z 1994r. Nr 17, poz. 131). Zarządzenie to reguluje obowiązkową zawartość informacji w treści reklamy środka farmaceutycznego, szczegółowe zakazy i ograniczenia mające zapobiegać wprowadzaniu w błąd nabywcy co do właściwości leku, komercjalizacji pod postacią środka spożywczego lub kosmetycznego, konieczność zapewnienia zrozumiałości treści przekazu. Informacja o środkach farmaceutycznych musi być rzetelna, obiektywna, aktualna i na tyle obszerna, aby umożliwić jej adresatowi wyrobienie sobie własnej opinii. Musi ona zawierać dane zgodne z dokumentacją decydującą o wpisie do Rejestru Środków Farmaceutycznych, nie może pomijać aktualnych danych dotyczących przeciwskazań.
Kosmetyki
Obowiązki informacyjne związane z wyrobami kosmetycznymi przewiduje ustawa z 30 marca 2001 r. (Dz.U. Nr 42, poz. 473). Ustawa ta przewiduje bardzo szczegółowe wymagania dotyczące danych objętych informacją o kosmetyku i sposobu prezentacji tej informacji. Uchybienie powinnościom w tym zakresie jest wykroczeniem. Ponadto ustawa wprowadza krajowy system informowania o kosmetykach wprowadzanych do obrotu, służący monitorowaniu m.in. bezpieczeństwa kosmetyku.
Substancje i preparaty chemiczne
Obowiązek informowania o substancjach i preparatach chemicznych nakłada ustawa z dnia 11 stycznia 2001r.(Dz.U. z 2001r., Nr 11, poz. 84). Szczegółowe obowiązki dotyczące informacji o substancjach i preparatach niebezpiecznych zawarte są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r. w sprawie oznakowania opakowań substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. z 2002r. Nr 140, poz. 1173). Rozporządzenie to w bardzo szczegółowy sposób określa jakie informacje muszą się znaleźć na tych opakowaniach i w jaki sposób mają być zaprezentowane, aby konsument mógł łatwo się z nimi zapoznać.
Informacje o towarze i ostrzeżenia
W odniesieniu do wielu rodzajów produktów, np. lekarstw, wyrobów tytoniowych, kosmetyków, substancji trujących ogólny obowiązek ostrzeżeń przewiduje ustawa z dnia 3 kwietnia 1993r. o badaniach i certyfikacji. Ustawa ta zawiera ogólny obowiązek certyfikacji wyrobów krajowych i importowanych oraz usług, które mogą stwarzać zagrożenie. Dowodem poddania się certyfikacji jest posiadanie stosownego oznaczenia - znaku bezpieczeństwa. Sankcje nie poddania produktu temu obowiązkowi mają charakter ekonomiczny, karny lub administracyjny, z możliwością wycofania produktu z obrotu włącznie. Naruszenie obowiązku oznaczania wyrobów stosownymi znakami czy zaniechanie powinności ich uzyskania może się też wiązać z sankcjami cywilnymi. Z punktu widzenia indywidualnego konsumenta zaniedbanie przez sprzedawcę (producenta, importera) obowiązku odpowiedniego oznaczenia oznacza możliwość pozwania go o odszkodowanie w przypadku, gdyby odniósł on szkodę spowodowaną przez dany produkt. i odpowiedzialności kontraktowej.
Prawo do ochrony interesu ekonomicznego
Określenie "ekonomiczne prawa konsumenta" nie jest precyzyjne. Sankcje, z którymi wiąże się naruszenie innych prawa konsumenta: do ochrony życia, zdrowia, bezpieczeństwa osobistego, prawo do informacji, mają przecież również ekonomiczny charakter. Z tego powodu w prawie wspólnotowym wskazuje się raczej na ochronę "ekonomicznego interesu konsumenta". W praktyce w tym zakresie wyróżnia się trzy grupy regulacji (przepisów), dotyczące zagadnień:
- ochrony przy zawieraniu umowy;
- ochrony przed krzywdzącą treścią umowy;
- ochrony przed niewłaściwą jakością świadczenia (rękojma, gwarancja).
Ostatnim z praw podstawowych jest prawo do reprezentacji interesów konsumentów. Sprowadza się ono w Polsce w praktyce do szczególnej roli organizacji konsumenckich oraz do reprezentacji interesów konsumentów także przez specjalne organy, tj. Powiatowego (Miejskiego) Rzecznika Konsumentów i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
