Każdego ranka miliony z nas zaczynają dzień filiżanką kawy. Nazywana czarnym złotem, kawa jest drugim po ropie najczęściej kupowanym surowcem na świecie. Według statystyk rocznie wypijamy ponad 400 miliardów filiżanek kawy. W Unii Europejskiej średnia spożycia kawy wynosi ponad 6 kg rocznie na osobę. Wydawałoby się, że jej uprawa musi być świetnym interesem. Dlaczego, w takim razie, miliony drobnych producentów kawy z Afryki i Ameryki Południowej żyją w nędzy? Nadszedł czas, aby przyjrzeć się, co znajduje się na dnie naszej filiżanki kawy.

Na całym świecie 12 maja obchodzony jest Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu. Z tej okazji organizatorzy festiwalu filmowego Planete Doc Review, Polska Zielona Sieć oraz Kino Pod Baranami zapraszają na polską premierę głośnego dokumentu „Black Gold” („Czarne Złoto”), w reżyserii Marka i Nicka Francis’ów. Film ten pokazuje m.in. dlaczego z każdych 9 złotych, które płacimy za filiżankę cappuccino w naszej ulubionej kawiarni, jedynie 9 groszy trafia do kieszeni rolnika i jakie są tego konsekwencje. Pokaz odbędzie się 12 maja o godzinie 17.00 w Kinie Pod Baranami. Po projekcji odbędzie się otwarty panel dyskusyjny oraz dystrybucja produktów Fair Trade. W trakcie spotkania wszyscy zainteresowani hurtowym lub detalicznym zakupem kawy będą mieli okazje uzyskać informacje o polskich źródłach dystrybucji. Tego samego dnia odbędzie się pokaz filmu w Warszawie organizowany przez Planete Doc Review, Inicjatywę Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact, Grupę eFTe oraz Kinotekę.

Każdego dnia na świecie wypijane są średnio dwa miliardy kubków kawy. Jednak w Etiopii, uprawiający ją rolnicy żyją na skraju nędzy. Za zebranie kilograma ziaren Etiopczyk dostaje 23 centy. W zachodnich kawiarniach można z tego zaparzyć 80 filiżanek kawy – wartych 230 dolarów… W filmie przeplatają się zdjęcia amerykańskich ulic i kawiarni z obrazami afrykańskich miejsc pracy. Na jednych ludzie beztrosko popijają kawę, delektując się jej smakiem, na drugich – pracują za bezcen sortując ziarna i uprawiając prymitywnymi narzędziami ziemię. Wyłania się z tego gorzki obraz globalnej gospodarki. Wysyłanie Afryce pomocy humanitarnej wydaje się łatwiejsze niż wprowadzenie zmian, które mogłyby zwiększyć jej udział w światowym handlu.

Ruch Sprawiedliwego Handlu jest jednym z przykładów działań, które narodziły się w proteście przeciwko istniejącym niesprawiedliwym praktykom handlowym. Ujmując najprościej, Sprawiedliwy Handel to partnerstwo w handlu, oparte na dialogu, przejrzystych zasadach i wzajemnym szacunku, którego celem jest większa sprawiedliwość w handlu międzynarodowym, osiągana dzięki oferowaniu lepszych warunków dotychczas marginalizowanym producentom. W Wielkiej Brytanii aż 20% kupowanej kawy posiada certyfikat Sprawiedliwego Handlu, a ogólna wartość sprzedawanych produktów ze znakiem Sprawiedliwego Handlu podwoiła się między 2002 a 2004 rokiem. Te liczby pokazują, że konsumenci przywiązują coraz większą wagę do przestrzegania standardów etycznych w procesie produkcji i w handlu.

W ciągu ostatnich lat ceny kawy osiągnęły dramatycznie niski poziom, spadając poniżej kosztów produkcji i przyczyniając się do tragedii ponad 25 milionów rodzin, które żyją z uprawy ziarna kawowego. Gospodarki krajów takich jak Etiopia, są w ogromnej mierze zależne od kawy, a mówiąc wprost – od polityki największych międzynarodowych koncernów, które kontrolują ten rynek. Spadek cen kawy przyczynia się do tragedii producentów, którzy są zmuszeni do opuszczania plantacji, sprzedaży ziemi w zamian za umorzenie długów i coraz częściej przerzucenia się na uprawę koki.

Aby podwyższyć standard życia etiopskich rolników potrzeba bardzo niewiele. Jednak żadna ze światowych organizacji handlowych nie kwapi się z wprowadzeniem w życie idei Sprawiedliwego Handlu. Film opowiada o Etiopczyku Tadesse Meskeli, szefie organizacji skupiającej rolników uprawiających kawę. Poszukuje on nabywców poza korporacjami i sprzedaje towar z pominięciem pośredników, dzięki czemu do etiopskich farmerów może trafić więcej pieniędzy. Znalezienie odpowiednich nabywców to nie wszystko. Wiele zależy, bowiem od ostatniego ogniwa handlu – zwykłych konsumentów. Niestety, nasza świadomość problemu jest wciąż niedostateczna.

Gośćmi panelu dyskusyjnego będą:

• Andrzej Urbański, właściciel kawiarni Sprawiedliwego Handlu w Sopocie
• Dr hab. Ryszard Stocki, pracownik Instytutu Psychologii UJ, ekspert w dziedzinie etyki pracy, autor książki Patologie organizacyjne - diagnoza i interwencja.
• Tadeusz Szczepaniak, Polska Akcja Humanitarna, Kraków
• Katarzyna Magiera, lekarz medycyny, pracowała w Ośrodku Misjonarek w Addis Abebie