Aby pokryć zapotrzebowanie na papier, potrzebna jest mniej więcej połowa drewna wykorzystywanego w obrocie handlowym na całym świecie. Część tego drewna pochodzi z racjonalnie zarządzanych zasobów leśnych, jednak większość pozyskiwana jest w wyniku nieodpowiedzialnego zarządzania lasami oraz nielegalnych wycinek i niszczenia zasobów leśnych o szczególnej wartości przyrodniczej. Produkcja masy celulozowej do wyrobu papieru i tektury jest także jednym z głównych przyczyn gwałtownej ekspansji intensywnie zarządzanych plantacji drzewnych – z których część powstała na skutek karczowania lasów naturalnych lub innych cennych siedlisk. Niewłaściwie zaprojektowane i zarządzane plantacje mają nie tylko niekorzystny wpływ na lokalną bioróżnorodność, mogą one także deregulować zasoby wodne oraz przyczyniać się do zanieczyszczenia i erozji gleby. Dodatkowo, w procesie zamiany lasów naturalnych na plantacje często uwalniany jest dwutlenek węgla, który przyczynia się do zmian klimatu.

 

Na potrzeby procesów produkcji masy celulozowej i papieru zużywane są olbrzymie ilości wody i energii. Zakłady papiernicze uwalniają także do pobliskich wód i powietrza wiele szkodliwych substancji chemicznych oraz produkują odpady, które trafiają na składowiska. Do tych zanieczyszczeń zaliczają się m.in. dwutlenek węgla oraz metan, które nasilają efekt cieplarniany, trwałe i bardzo toksyczne organiczne związki chloru, dwutlenek siarki, który przyczynia się do zakwaszania jezior, zanieczyszczające powietrze związki azotowe oraz fosforany, które przyspieszają wzrost glonów i eutrofizację wód. Część tych związków chemicznych przyczynia się do zmian klimatu, podczas gdy inne wpływają na stan zdrowia pracowników i ludzi mieszkających w pobliżu zakładów papierniczych.

 

 

 

Najbardziej oczywistym sposobem jest ograniczenie ilości zużywanego papieru. Jeśli drukujesz duże ilości dokumentów przestaw się na niższą gramaturę papieru – zmiana z 80 na 70 g/m2 zmniejsza zużycie papieru o 14%, podczas gdy zmiana ze 100 na 80 g/m2 ogranicza zużycie aż o 20%. Zwracaj także uwagę na to, aby produkty, które kupujesz nie były zbytecznie opakowane. Wystarczy jeśli pasta do zębów zamknięta jest w plastikowej tubce, nie potrzebne jest dodatkowe opakowanie kartonowe.

 

 

Włókna drewna zebrane z papierowych odpadów mogą być ponownie wykorzystane cztero- lub pięciokrotnie zanim staną się zbyt słabe, by mieć właściwości wiążące. Na rynku dostępna jest coraz szersza gama produktów wykonanych z papieru z recyklingu. Pomimo tego, że z zadrukowanego papieru należy usunąć atrament, proces odzysku pochłania mniej energii, środków chemicznych i wody oraz produkuje mniej zanieczyszczeń niż przetwarzanie włókien pierwotnych.

 

Niestety na rynku wyrobów papierowych można spotkać się z rozmaitymi twierdzeniami i postulatami dotyczącymi recyklingu. Deklaracje producentów związane z wykorzystywaniem materiałów z recyklingu rzadko weryfikowane są przez niezależnych ekspertów. Dla pewności, szukaj wyrobów papierowych z certyfikatem Forest Stewardship Council (FSC) 100% Z Recyklingu, FSC Mieszane (zawierające część włókien pierwotnych ceryfikowanych FSC oraz część włókien z recyklingu), Niebieski Anioł dają nam gwarancję, że materiał i charakter odzyskanych włókien jest weryfikowany przez bezstronnych audytorów.

 

 

 

Warto także zastanowić się nad własnymi wymaganiami odnośnie papieru: czy koniecznie musi on być biały jak kreda? Może lekko szarawy odcień bieli, który świadczy nie tylko o wyższym udziale włókien z recyklingu, ale także niestosowaniu wybielaczy jest dla nas w pełni wystarczający?

 

 

Dla niektórych rodzajów papieru trudno znaleźć alternatywę opartą na materiale z odzysku. Poza tym, biorąc pod uwagę fakt, że włókna z odzysku w końcu i tak się zużywają, zawsze będzie istniała potrzeba użycia pewnej ilości pierwotnych, nieprzetwarzanych wcześniej włókien. Obecnie w wielu częściach świata są znaczne obszary odpowiedzialnie zarządzanych terenów leśnych i plantacji. Jednak nadal spora ilość masy celulozowej jest pozyskiwana na skutek nielegalnej wycinki drzew, lub takiej która prowadzi do utraty bioróżnorodności i łamie prawa społeczności lokalnych. Kupowanie wyrobów papierowych wyprodukowanych z włókien pochodzących z odpowiedzialnie zarządzanych zasobów leśnych gwarantuje odpowiedni system certyfikacji lasów.

 

Szukaj papieru z certyfikatem FSC – Forest Stewardship Council

 

 

 

Wybielanie masy celulozowej za pomocą chloru lub związków opartych na chlorze powoduje uwalnianie do ścieków z zakładów papierniczych niebezpiecznych zanieczyszczeń chlorowcoorganicznych mierzonych parametrem AOX (absorbowalne organicznie związane chlorowce). Organiczne związki chloru poddawane działaniu wysokich temperatur w jakich odbywa się bielenie przekształcają się w trwałe i wysoce toksyczne związki zwane dioksynami. Jak wykazały różne badania, związki te można znaleźć nie tylko w ściekach pochodzących z papierni ale także w samych produktach papierowych (w tym produktach higieny osobistej takich jak papier toaletowy i chusteczki). Najbardziej niebezpiecznym związkiem z grupy dioksyn jest 2,3,7,8-TCDD, którego dotyczy większość badań. Jest on silnie toksyczny nawet w śladowych ilościach, a naukowcy wykazali wysokie ryzyko zdrowotne związane z dłuższym kontaktem z tą substancją. Ryzyko to obejmuje zmiany w systemie odpornościowym, uszkodzenia płodu, zaburzenia płodności, uszkodzenia narządów wewnętrznych i powstawanie nowotworów.

 

Około 20% globalnej produkcji wybielanej masy celulozowej jest nadal poddawana działaniu chloru gazowego w procesach, które uwalniają znaczne ilości organicznych związków chloru, łącznie z dioksynami.

 

Unikaj papieru wybielanego chlorem gazowym i szukaj alternatywnych wyrobów, których produkcja wywiera mniejszy wpływ na środowisko. W pierwszej kolejności staraj się znaleźć papier niebielony. Jeżeli papier niebielony nie wchodzi w grę, proś o papier, który był wybielany bez użycia chloru i środków chemicznych opartych na chlorze. W przypadku papieru z włókien naturalnych ma on symbol TCF (Total Chlorine Free – wyprodukowany bez użycia chloru), natomiast w przypadku materiału z odzysku – PCF (Processed Chlorine Free – przetwarzany bez użycia chloru). Żaden z tych procesów nie prowadzi do wytwarzania szkodliwych substancji w tym dioksyn, natomiast w obu wykorzystywane są tlen, ozon lub nadtlenek wodoru jako czynniki wybielające.

 

Jeśli papier typu TCF czy PCF nie jest dostępny, w ostateczności możesz użyć papieru typu ECF – bielonego metodą bez użycia chloru gazowego. Taki papier jest wybielany z użyciem dwutlenku chloru zamiast chloru gazowego, a taki proces redukuje powstawanie szkodliwych substancji chemicznych. Niestety nadal nie oznacza to, że w jego wyniku nie powstały organiczne związki chloru. W dodatku, niektórzy producenci papieru i przedstawiciele handlowi omylnie nazywają papier typu ECF papierem bezchlorowym, pomimo tego, że w procesie jego wybielania wykorzystywane są związki chloru.

 

Opracowano na podstawie:
"The WWF Guide to Buying Paper", WWF International 2007,

"Zawsze pewnie, Zawsze sucho...Nie zawsze bezpiecznie", Alison Costello, Bernardette Vallely, Josa Young, Wydawnictwo Zielone Brygady 1999