Odpowiedzialna gospodarka leśna - Kupuj odpowiedzialnie

Lasy pełnią wieloraką funkcję. Biorą udział w ochronie i zachowaniu bioróżnorodności, łagodzeniu klimatu, ochronie zasobów wodnych i ograniczaniu erozji gleby. Coraz lepiej rozumiemy, że zasobami leśnymi powinno się zarządzać w sposób uwzględniający społeczne, ekonomiczne, ekologiczne, kulturowe i duchowe potrzeby obecnych i przyszłych pokoleń ludzi oraz uwzględniać prawa innych gatunków. Wzrost świadomości społecznej nt. niszczenia lasów kształtuje postawy konsumentów. Konsumenci oczekują, że dokonywany przez nich zakup drewna i produktów leśnych nie przyczyni się do niszczenia środowiska, lecz pomoże w zachowaniu zasobów leśnych dla przyszłych pokoleń, zgodnie z właściwie pojętym rozwojem zrównoważonym (sustainable development). Efektem tego jest konieczność odchodzenia od metod uprawy „plantacji desek” w kierunku odtwarzania zróżnicowanych siedlisk, zdolnych do samodzielnego rozwoju, w tym obrony przed „szkodnikami”.

Bardzo trudno zdefiniować, czym jest – lub powinna być – zrównoważona gospodarka leśna. Termin ten doczekał się już wielu definicji i jest inaczej interpretowany w zależności od instytucji czy organizacji, które się tym tematem zajmują.

FAO scharakteryzowała siedem kluczowych aspektów dotyczących zrównoważonej gospodarki leśnej oraz dążenia do zachowania zasobów leśnych dla przyszłych pokoleń. Są to:

Dążenie do zapewnienia znaczącej lesistości i zadrzewienia, wystarczających do spełnienia społecznych, ekonomicznych i ekologicznych celów leśnictwa, m.in. poprzez ograniczanie wylesienia oraz przywracanie zdegradowanych krajobrazów leśnych do dawnego stanu.
Ochrona i odpowiednie zarządzanie różnorodnością biologiczną na poziomie ekosystemów, poszczególnych gatunków i całej puli genowej, poprzez tworzenie różnego typu obszarów chronionych.
Dbanie o zdrowie i żywotność lasów poprzez właściwe zarządzanie ograniczające zagrożenia, jakie niosą za sobą m.in. pożary, szkodniki, choroby, gatunki inwazyjne, zanieczyszczenia atmosfery oraz powalanie drzew przez wiatry i burze.
Utrzymanie wysokiej podaży i jakości produktów leśnych, przy zapewnieniu zrównoważonego charakteru ich produkcji i pozyskiwania.
Uznanie i wzmocnienie ochronnych funkcji lasów, ich roli w zapewnieniu równowagi ekosystemów glebowych oraz wodnych, co wiąże się z zapewnieniem czystości wód i zmniejszeniem ryzyka powodzi, suszy, erozji i lawin, a więc także z korzyściami dla rolnictwa i mieszkańców obszarów wiejskich.
Uznanie i wzmocnienie funkcji społeczno-gospodarczych pełnionych przez lasy, których zasoby wnoszą wkład w całość gospodarki, m.in. poprzez tworzenie miejsc pracy oraz wartość generowaną przez przetwórstwo produktów leśnych i handel nimi, leśne zasoby energetyczne, inwestycje w sektor leśny. Dotyczy to także istotnej roli, jaką pełnią lasy w zakresie ochrony znajdujących się w ich obrębie krajobrazów o wysokiej wartości kulturowej, duchowej lub rekreacyjnej, wiążących się z tradycyjną wiedzą i systemami zarządzania wypracowanymi przez rdzennych mieszkańców i społeczności lokalne.
Wdrażanie mechanizmów prawnych, które będą politycznie i instytucjonalnie wspierać realizację powyższych sześciu punktów, w szczególności poprzez partycypacyjne podejmowanie decyzji, dobre zarządzanie i egzekwowanie prawa oraz monitorowanie i ocenę postępów. Obejmuje to również szersze aspekty społeczne, takie jak sprawiedliwy podział korzyści z zasobów leśnych, promowanie badań naukowych, edukacji i rozwoju infrastruktury w celu wspierania zrównoważonej gospodarki leśnej, transfer technologii i budowanie potencjału oraz informacja publiczna.

Zgodnie z obowiązującą w Polsce ustawą o lasach, „trwale zrównoważona gospodarka leśna to działalność zmierzająca do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i w tempie zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolności do wypełniania, teraz i w przyszłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów”.

W związku z faktem, że w Polsce termin „zrównoważona gospodarka leśna” bardzo często używany jest tylko i wyłącznie w kontekście środowiskowym, bez uwzględniania aspektów społecznych ochrony lasów, Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie przyjmuje termin odpowiedzialna gospodarka leśna. Odnosi się on do gospodarowania i wykorzystania zasobów leśnych zgodnie z najwyższymi światowymi standardami ochrony środowiska, poszanowaniem wartości społecznych oraz jednoczesnym zachowaniem rachunku ekonomicznego prowadzonej gospodarki leśnej. Oznacza to m.in.:

ochronę praw ludności lokalnej i tubylczej, zamieszkującej tereny leśne, do użytkowania zasobów leśnych;
ochronę praw pracowników lasów, zgodnie ze standardami Międzynarodowej Organizacji Pracy;
dążenie do równości i partnerstwa w handlu zasobami leśnymi, zgodnie z przyjętym zasadami międzynarodowych organizacji Sprawiedliwego Handlu, tj. Światowej Organizacji Sprawiedliwego Handlu (WFTO) oraz Fairtrade International;
dążenie do zachowania ekosystemów leśnych w stanie naturalnym oraz tam, gdzie zostały one zniszczone, ich odtwarzanie, np. poprzez wyłączenie z gospodarowania części lasu, tak aby pozwolić działać naturalnym procesom przyrody;
ochronę rzadkich gatunków fauny i flory;
nie wprowadzanie roślin obcego pochodzenia, a w szczególności roślin modyfikowanych genetycznie;
unikanie stosowania nawozów sztucznych, pestycydów i innych szkodliwych dla środowiska substancji chemicznych;
zachowywanie martwego drewna do naturalnego rozkładu;
ochronę obszarów o wyjątkowych walorach społecznych i przyrodniczych;
zaniechanie komercyjnych i sportowych polowań;
skuteczną ochronę lasu i jego składników przed nielegalną eksploatacją.

Produkowanie, w sposób odpowiedzialny, wyrobów pochodzących z lasu, w tym mebli, pokryć podłogowych, drzwi, okien, zabawek, papieru, wiąże się przede wszystkim z pozyskiwaniem surowca z lasów gospodarowanych w sposób odpowiedzialny (opisany powyżej). Już na etapie pozyskiwania surowca musi obowiązywać zasada ograniczania powstawania odpadów oraz ochrony zasobów wodnych (zwłaszcza przy pozyskiwaniu drewna z terenów górskich). Przetwarzanie drewna i surowców leśnych nie powinno powodować nadmiernego zużycia zasobów (samego surowca). Proces produkcji winien obejmować ekologiczny system zarządzania, obejmujący procedury minimalizujące powstawanie odpadów, zużycie energii i wody, a także oczyszczanie ścieków na każdym etapie produkcji, np. zamknięty obieg wody. Należy unikać stosowania substancji szkodliwych dla środowiska, zdrowia pracowników oraz końcowych użytkowników (konsumentów). Powstałe produkty powinny być funkcjonalne i, zgodnie ze swym przeznaczeniem, trwałe (a po skończeniu użytkowania łatwo nadające się do reusingu, recyklingu lub spalenia) bądź łatwo ulegające biodegradacji (np. jednorazowe opakowania żywności). Także opakowanie zastosowane do transportu i obrotu produktem pochodzącym z lasu winno cechować się zasadą ekologicznego umiaru, czyli ma być adekwatne do jego rodzaju i ilości (dotyczy to np. niestosowania opakowań utrudniających ich utylizację, opakowań stwarzających złudzenie większej, niż rzeczywista, zawartości, opakowań utrudniających wykorzystanie całości zawartego w nim produktu czy opakowań stwarzających zagrożenie dla zdrowia użytkowników). Odpowiedzialna produkcja dóbr pochodzących z drewna i lasów powinna być także transparentna, tzn. informacje na temat całego łańcucha produkcji powinny być dostępne dla konsumentów. W związku z ekologicznymi kosztami transportu i magazynowania, drewno i zasoby leśne powinny być pozyskiwane i przerabiane, w miarę możliwości, lokalnie. Wskazane jest także, aby odpowiedzialna gospodarka leśna wspierała ekonomię społeczną, mającą na celu osiągnięcie spójności i solidarności społecznej, m.in. poprzez integrację osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz partycypacyjny sposób zarządzania.

Szczegółowe zasady ww. aspektów określają normy prawne i/lub certyfikaty wypracowane przez uznane i transparentne organizacje pozarządowe. Faktyczne przestrzeganie tych zasad przez producentów i handlowców powinny być na bieżąco kontrolowane przez powołane instytucje i organizacje. Zasady te powinny być weryfikowalne dla konsumentów. Normy określające te zasady należy stale rozwijać, stosownie do wymogów ochrony środowiska, oczekiwań konsumentów oraz do możliwości techniczno-gospodarczych.

Tłumaczenie fragmentów tekstu z j. angielskiego: Agnieszka Sobolewska

Drukuj

Komentarze

Projekty