Celem researchu przygotowanego przez Fundację Kupuj Odpowiedzialnie w ramach projektu „Rural Voices 2030, było przyjrzenie się, jak młodzi ludzie w wieku 15-26 lat, mieszkający na wsiach i w małych miastach, angażują się społecznie. Co ich motywuje a co zniechęca. Diagnoza objęła ich udział w wolontariacie i innych formach aktywności pozaszkolnej, ze szczególnym uwzględnieniem tematów takich jak ochrona gleby, sprawiedliwość społeczna, etyczna konsumpcja i zmiany klimatu czy równość płci.

 

Badanie przeprowadzono w okresie od czerwca do października 2024 roku, wykorzystując trzy metody jakościowe: indywidualne wywiady z 40 młodymi osobami, pogłębione rozmowy z 10 decydentami z różnych regionów oraz grupę fokusową z udziałem młodzieży. Chociaż rozmowy miały charakter jakościowy i nie stanowią podstawy do uogólnień, przynoszą wiele cennych obserwacji i wskazówek.

 

 

Wnioski? Powszechny stereotyp młodzieży jako biernych „zombie smartfonowych" obalony! Młodzi chcą działać – pod warunkiem, że ktoś ich wysłucha, stworzy przestrzeń do inicjatywy i pozwoli realnie współdecydować. Dla ich zaangażowania kluczowe są relacje rówieśnicze, wspólne działania w lokalnej społeczności, poczucie wpływu i sprawczości, oraz satysfakcja z efektów. Te cztery elementy stanowią fundament motywacji młodych ludzi do aktywności społecznej.

 

Zagadnienie równości płci okazało się jednym z najbardziej aktualnych, ale i kontrowersyjnych. W rozmowach często pojawiały się skojarzenia z prawami osób LGBT+, tożsamością psychoseksualną czy niebinarnością. Choć temat jest istotny dla młodzieży, bywa tabuizowany w szkołach i budzi obawy multiplikatorów związane z reakcją konserwatywnych społeczności. Równość płci była również kojarzona z prawami ekonomicznymi kobiet, luką płacową, oraz zawodowymi stereotypami. Te aspekty wydawały się młodym bardziej zrozumiałe i bliższe ich codziennym doświadczeniom.

 

Młodzi często myślą o tych zagadnieniach lokalnie, poprzez pryzmat swoich codziennych doświadczeń. Rozmawiają o prawach ucznia, udziale w decyzjach, czy wykluczeniu transportowym. Ten ostatni problem – brak połączeń z większymi miastami – znacząco utrudnia ich aktywność społeczną i jest bardzo konkretnym przykładem niesprawiedliwości, z którą się mierzą.

 

Tematy ekologiczne, choć nadal przez niektórych uznawane za „wielkomiejskie”, zyskują popularność wśród młodzieży również na terenach wiejskich. Młodzi zaczynają dostrzegać związek między globalną polityką klimatyczną a lokalnymi problemami środowiskowymi, jednak temat degradacji gleby oraz ochrony ziemi jako zasobu pojawiał się w rozmowach niezwykle rzadko i nie był uznawany za istotny. Gleba i woda nie były kojarzone z problemem zanieczyszczenia, a degradacja gleby znalazła się na jednym z najniższych miejsc w rankingu priorytetów ustalonym podczas grup fokusowych. Wynikało to z przekonania, że inne działania, takie jak recykling czy odpowiedzialna konsumpcja, są wystarczające w walce z problemami środowiskowymi. Edukatorzy zwracali uwagę, że młodzież potrzebuje podstawowej wiedzy przyrodniczej, np. umiejętności rozpoznawania roślin i zrozumienia ich praktycznego zastosowania, co ich zdaniem stanowi fundament budowania relacji człowieka z naturą oraz postawy szacunku wobec środowiska.

 

 

Młodzi z małych miast i wsi cenią bezpośredni kontakt, chcą działać razem i mieć realny wpływ na podejmowane inicjatywy. Choć bywają skrępowani w większych grupach lub przy dorosłych, szukają okazji do współtworzenia działań, a nie bycia jedynie odbiorcami. Szukają realnych możliwości działania, poczucia wpływu, szans na pomaganie innym, jak gry terenowe z seniorami, warsztaty kulinarne, maratony filmowe czy minigranty, o których przeznaczeniu sami decydują. Chcą współtworzyć działania, a nie tylko brać w nich udział.

 

Mimo korzystania z internetu wyraźnie preferują spotkania na żywo, co przełamuje stereotyp „cyfrowych tubylców”. Chętnie biorą udział w lokalnych wydarzeniach, zwłaszcza gdy uczestniczą w nich znajomi lub rodzina, natomiast imprezy szkolne, postrzegane jako obowiązkowe, są dla nich mniej atrakcyjne. Kluczowe znaczenie mają dostępne, bezpieczne przestrzenie (domy kultury, biblioteki, parki), które umożliwiają im wspólne działania i rozwój inicjatyw.

 

 

Z badań wynika jasno: młodzi ludzie z małych miast i wsi chcą działać, angażować się i mieć realny wpływ na otaczającą ich rzeczywistość. Kluczem do ich zaangażowania są relacje, wspólnota i poczucie więzi. Młodzież nie chce być jedynie odbiorcą – oczekuje sprawczości, współdecydowania i widocznych efektów swoich działań. Aby ich zainteresować, tematy powinny być osadzone w lokalnym kontekście. Dopiero wtedy globalne wyzwania, takie jak zmiany klimatu czy równość płci, stają się dla nich realne i zrozumiałe. Stereotyp biernej młodzieży uzależnionej od technologii odchodzi w zapomnienie. Młodzi mają energię, pomysły i gotowość do działania. Trzeba tylko stworzyć im warunki, by mogli tę energię przekuć w konkretne inicjatywy.

 

Opracowanie powstało w ramach projektu „Rural Voices 2030”, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach programu DEAR oraz przez NIW-CRSO z Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030.