Według danych Banku Światowego co roku marnuje się od 1/4 do 1/3 produktów spożywczych. Straty są dokonywane na różnych poziomach – podczas hodowli, produkcji, dystrybucji i sprzedaży. Marnowanie żywności przyczynia się do zwiększenia globalnej emisji gazów cieplarnianych. Według badań Federacji Polskich Banków Żywności 42% Polaków przyznaje się do marnowania żywności. Statystyczny Polak marnuje rocznie 247 kg żywności, co plasuje nas na piątym miejscu w Unii Europejskiej, gdzie średnia wynosi 173 kg.

 

 

Przepisy regulujące rynek spożywczy sprawiają, że część warzyw i owoców nie zostaje sprzedana, ze względu na nietypowy kształt lub wymiar. Globalny kapitalizm sprawia, że przybywające np. do Polski owoce i warzywa z innych części świata mogą zostać odrzucone przed trafieniem do sklepu, gdyż podczas transportu zostały uszkodzone lub kupiec stwierdzi, że zostały zerwane zbyt wcześnie i nie będą w stanie dojrzeć na półkach.

 

Dodatkowo każdy świeży produkt ma określone życie półkowe (ang. shelf life) – czas, w którym może przebywać na sklepowej półce. Straty powstają również podczas układania towarów: podczas transportu z miejsca produkcji, magazynów jak i układaniu ich w halach sklepowych. Kolejnym czynnikiem warunkującym starty w żywności, zanim jeszcze opuści ona sklep, są działania konsumentów. Warzywa i owoce mają różną odporność na dotyk, kontakt z ludzkimi dłońmi może doprowadzić do szybszego starzenia się produktu.

 

 

Jeśli chodzi o działalność charytatywną to jednym z większych odbiorców i zarazem dystrybutorów dobrej żywności, która mogłaby się zmarnować jest Federacja Polskich Banków Żywności. Banki odbierają od dawców niepotrzebne nadwyżki i przekazują do dystrybucji organizacjom charytatywnym. W 2019 r. Banki Żywności przekazały ponad 67 tys. ton żywności na cele społeczne.

 

 

Głównym założeniem foodsharingu jest przeciwdziałanie marnotrawstwu jedzenia. Idea przyświecająca foodsharingowi opiera się na zaufaniu społecznym.

 

Fakt: Idea foodsharingu pojawiła się w Niemczech w 2012 r. Pierwsza jadłodzielnia w Polsce została otworzona w maju 2016 r. w Warszawie.

 

Do korzystania z jadłodzielni zaproszeni są wszyscy, bez względu na status materialny i społeczny. Punkty zazwyczaj powstają̨ w miejscach publicznych (na ulicach), czasem w miejscach, które są otwarte w konkretnych godzinach (uniwersytety, stanowiska na targowiskach). Każdy punkt posiada regulamin korzystania, w którym zaznaczone jest m.in. konieczność opisania dania własnej produkcji, zakaz zostawiania surowego mięsa czy produktów zawierających surowe jaja. Użytkownicy korzystają̨ z lodówek na własną odpowiedzialność.

 

Przykłady jadłodzielni w Polsce:

Przykład: Działalność jadłodzielni we Wrocławiu   W ramach inicjatywy Foodsharing Wrocław znaleźć można 7 lodówek założonych przez wolontariuszki i wolontariuszy foodsharingu w celu swobodnego dzielenia się̨ nadwyżkami dobrego jedzenia. Grupa składa się̨ z kilkunastu osób – wolontariuszek/ wolontariuszy oraz dwóch koordynatorek. Grupa włącza się w różne inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie marnowaniu jedzenia, m.in. prowadzi wykłady czy warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Uczestniczy również w piknikach osiedlowych oraz wspiera działania innych wrocławskich grup zajmujących się̨ dystrybucją nadwyżek żywności takich jak „Food not Bombs” czy „Z Głodu”.

 

W opozycji do masowej kultury i szeroko pojmowanego kapitalizm, powstał antykonsumpcyjny ruch o nazwie freeganizm, który polega na ograniczaniu udziału w konwencjonalnej ekonomii. Zwolennicy i pasjonaci, którzy działają aktywnie na rzecz niemarnowania żywności nazywani są freeganami, czyli osobami, które pozyskują żywność ze śmietników i kontenerów. Freegan określa bardziej indywidualny tryb działania. Ze względu na panujące w Polsce prawo i związane z nim niejasności dotyczące pozyskiwania żywności z kontenerów sklepów, freeganie nie zrzeszają się w jawnie działające inicjatywy. Można jednak znaleźć na Facebooku zrzeszenia freegan w konkretnych miastach, np. Freeganie Kraków, która łączy ze sobą prawie 4 tys. użytkowników zainteresowanych freeganizmem. W Internecie znajdziemy również stronę, na której można znaleźć lub/i oznaczyć dostępne miejsca, w których potencjalnie znajduje się dobre do spożycia, ale wyrzucone jedzenie: http://dumpstermap.org.

 

1. Planuj swój jadłospis i rób pod niego zakupy.
2. Nie bój się warzyw i owoców, które nie są "idealne".
3. Regularnie sprawdzaj produkty w swoich szafkach i lodówce.
4. Pamiętaj, że "best before" (najlepiej spożyć przed) nie oznacza, że po przekroczeniu tej daty produkt traci swoją przydatność do spożycia.
5. Resztki w kuchni, to nie odpadki, ale dodatki, z których też możesz wyczarować pyszne posiłki! Inspiracje dot. kuchni zero waste znajdziesz m.in. u Jagny Niedzielskiej i Sylwii Majcher.
6. Korzystaj z dostępnej na kulinarnych stronach opcji wyszukiwania przepisu po tym, co znajduje się w twojej lodówce.
7. Korzystaj z aplikacji na telefon, które pozwalają oszczędzać ci na kupnie jedzenia. Te najbardziej popularne to "To good to go" oraz "Foodsi".
8. Załóż kompostownik, który z organicznych resztek jedzenia zrobi świetny nawóz do twoich roślin (o tym jak zrobić własny kompostownik przeczytasz m.in. na Ekologika.edu.pl)

 

Pamiętaj! Dzielenie się jest zawsze w cenie! Korzystanie z jadłodzielni czy Banków Żywności to rewelacyjna forma na pomaganie i jednoczesne niemarnowanie żywności. Foodsharing sprzyja relacjom, to właśnie w tym miejscu możesz poznać ciekawe osoby, dla których, tak jak i dla Ciebie, ważne są kwestie środowiskowe i społeczne. Spróbuj i przekonaj się sam!

 

 

Bibliografia:

What a Waste 2.0 A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050, https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/30317

Nie marnuj jedzenia 2019, https://niemarnuje.bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2019/11/banki-zcc87ywnosci_-raport-nie-marnuj- jedzenia-2019.pdf

A. Modrzyk, Społeczeństwo marnotrawców? Funkcje i status normy niemarnowania żywności, Kraków 2019,

Raport: Rynek spożywczy w Polsce. Rolnictwo, produkcja, handel oraz alternatywne sposoby pozyskiwania jedzenia, Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie, 2021, https://www.ekonsument.pl/materialy/pobierz/685